Ako ste jedni od onih koji vole trkačke sportove, par ovih teza mogu biti od koristi. Ali prije nego više kažemo o ‘koljenu trkača’, odmah ćemo pobiti stigmu da ovu dijagnozu nalazimo dominantno kod sportista, te ga nerijetko pronalazimo i kod mladih osoba u razvoju, te osoba svih životnih doba dominantno ženskog pola. UVOD U ANATOMIJU  Težina razumijevanja građe koljenog zgloba je direktno proporcionalna patologiji koju nalazimo u istom. Svakom studentu medicine je vrlo poznato šta znači savladati građu i funkciju zgloba koljena. Kako u medicini ništa nije slučajno, ova kompleksna anatomija je i temelj nastanka kompleksne patologije koljena, a u ovom slučaju kao jednu od patologija obradit ćemo hodnromalaciju patele. Krećemo od građe: koljeno čine dva zgloba, jedan između femura i tibije, drugi između femura i patele. Zglobne plohe na kostima pokrivene su zglobnom hrskavicom koja služi prijenosu težine te omogućuje glatko klizanje zglobnih ploha pri izvođenju kretnji. Unutar koljena, nalaze se i 2 meniskusa (medijalni i lateralni). Oni su polumjesečaste vezivno-hrskavične strukture, koje služe povećanju kongruentnosti zgloba te prijenosu opterećenja na potkoljenicu. Stabilnosti koljena doprinose ligamenti, patelarna sveza i mišić quadriceps femoris koji svojom tetivom prelazi preko patele.

Povrede tetiva spadaju u mekotkivne povrede koje su u domenu liječenja ortopeda, ali nerijetko će se sa njima ambulantno susresti gotovo svaki ljekar. Ovaj članak bazirat će se na najčešće povrede, njihovo dijagnosticiranje i liječenje. Anatomski, tetive predstavljaju spoj kosti i mišića. Permanetno su izložene silama trakcije i slabo su vaskularizovane što u slučaju povrede otežava njihovo izlječenje. Pored toga, sklone su čestim upalama i degenerativnim promjenama. Povrede tetiva nastaju zbog nesposobnosti tetivnog tkiva da se prilagodi sili opterećenja. S obzirom na mehanizam nastanka, one mogu biti izazvane direktnim djelovanjem sile (prilikom udarca) ili indirektno (snažnom kontrakcijom mišića). Povrede tetiva su uglavnom udružene i češće nastaju na ranije izmijenjenom tetivnom tkivu. S godinama dolazi do pada elasticiteta kao i nakupljanja mikrooštećenja na vlaknima i u strukturi tetiva, pa su bol i znaci upale glavni simptomi nastali kidanjem tetivnih vlakana. Neke od povreda tetiva su tendovaginitis , tendinosis, tendinitis, kao i ruptura tetiva na kojima će biti najveći akcenat u daljem tekstu. RUPTURA TETIVE – nastaje kao posljedica prevelikog opterećenja ekstremiteta i to najčešće pri težoj fizičkoj aktivnosti (i to na već degenerisanoj tetivi) gdje su sile veće od onih koju tetiva i njeno hvatište mogu podnijeti. Ruptura tetiva može biti potpuna i parcijalna. Najčešće rupture su: 1. Ruptura Ahilove tetive Ahilova tetiva je završni dio m. triceps surae i hvata se na donju polovinu calcaneusa. Predstavlja najjaču tetivu u tijelu. Rupturu izazivaju nagli pokreti, npr. pri započinjanju šprinta. Pri pucanju tetive čuje se zvuk praska kojeg pacijenti često opisuju sa ''kao da je puklo staklo''. Pacijent osjeća snažnu bol. Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničkog pregleda i slikovnih metoda. Pri kliničkom pregledu uočavamo: A) Nemogućnost plantarne fleksije B) Nemogućnost hoda na prstima C) Otok potkoljenice D) Pozitivan Thomsponov test koji se izvodi na sljedeći način : pacijent leži na stomaku, koljena su ispružena, a stopala vise preko ivice stola. Hvatamo rukom m.triceps sure na mjesto njegovog najvećeg izbočenja. Kod zdrave osobe, očekujemo plantarnu fleksiju, ali kod rupture tetive stopalo ostaje mirno Liječenje : R.I.C.E (rest, ice, compression, elevation), analgetici po potrebi, a nakon toga fizikalni tretman. Ukoliko je indiciran izvodi se i hirurški tretman čije su komplikacije infekcije, kao i oštećenje nerava.

O spondiloartpatijama Spondiloartropatija (SpA) je termin koji obuhvata grupu oboljenja koja mogu obuhvatiti kao što i sama riječ kaže (grč. spondylos - pršljen) kičmeni stub, ali i periferne zglobove, kao i unutrašnje organe. Istraživanja u Velikoj Britaniji su pokazala da 1 od 200 osoba boluje od SpA što je 2 puta više nego od Parkinsonove bolesti ili multiple skleroze, ali i pored toga dijagnoza dolazi sa velikim zakašnjenjem, od čak 8 godina. To sa sobom nosi velike posljedice, pogotovo za pacijente (značajno smanjena funkcija, izraženije strukturalne promjene te povišene stope depresije u poređenju sa pacijentima koji ranije dobiju dijagnozu). Tradicionalna klasifikacija spondiloartropatija: 1. Ankilozirajući spondilitis (Morbus Bechterew) 2. Enteropatski artritis 3. Psorijatični artritis 4. Reaktivni artritis 5. Juvenilni artritis 6. Nediferencirani SpA Novija klasifikacija spondiloartropatija: 1. Aksijalni SpA- pretežno zahvata zglobove kičmenog stuba. Aksijalni se dalje dijeli na dva tipa: radiografski (pozitivan nalaz na rentgenu) i neradiografski (negativan nalaz na retgenu) 2. Periferni SpA- pretežno zahvata periferne zglobove (kuk, koljeno, rame, lakat, MCP, PIP i DIP). U članku smo detaljno obradili Ankilozirajući spondilitis odnosno Morbus Bechterew koji se sve češće javlja u populaciji kod muškaraca, ali i kod žena te je jako bitna njegova dijagnostika te pravovremeno liječenje. 1. Ankilozirajući spondilitis (Morbus Bechterew) Ankilozirajući spondilitis je hronično upalno oboljenje zglobova iz grupe seronegativnih spondiloartropatija. Karakteriše se sinovitisom, entezitisom (upala hvatišta tetive, ligamenta ili kapsule unutar kosti) te se javlja kod pacijenata sa seronegativnim reumatoidnim faktorom. Važno je naglasiti da ankilozirajući spondilitis prvenstveno napada sakroilijakalne zglobove te zglobove kičme, kostovertebralne i kostotransverzalne, ramene zglobove, kuk a nešto rjeđe sitne artikulacije šake i stopala. 1.1. Epidemiologija Ranije se smatralo da je ankilozantni spondilitis karakterističan za muški spol međutim danas su istraživanja pokazala da se ipak javlja i kod žena u nešto manjem procentu. Prethodne studije su zaključile da je taj odnos 10:1 u odnosu muškarci:žene međutim novija istraživanja su pokazala da je ipak taj odnos 3:1 što pokazuje značajno povećanje prisutnosti ovog oboljenja i kod žena. Smatramo da je jako bitno naglasiti da kod žena mnogo više bolest napada periferne zglobove nego aksijalne. 1.2. Etiologija Otkrivanje povezanosti između ankilozirajućeg spondilitisa i antigena HLA B27 je dovelo do kompletne revizije znanja o ovoj problematici. Ovaj antigen je mnogo više povezan sa spondiloartropatijama nego ostali. Međutim stvarna etiologija ankilozantnog spondilitisa je nepoznata. Smatra se da infekcija u organizmu može biti uzeta u razmatranje jer postoji mogućnost da je upravo bakterija okidač imune reakcije kod genetski predisponiranih osoba. 1.3. Klinička slika Ukočenost i pojava bola u lumbalnom dijelu kičme su prve indikacije bolesti i često su pogrešno dijagnostikovane kao „bolovi rasta“ kod mladih ili „fibrositis“ kod starije grupe posmatranih pacijenata. Običan nalaz kod ankilozirajućeg spondilitisa u ranijim stadijima je da ima laganu ukočenost u lumbosakralnom dijelu, koje se on ne može osloboditi udruženo sa bolom zbog sakroileitisa odnosno upale sakroilijaklanog zgloba. Nakon upale zglobova kičmenog stuba dolazi do okoštavanja struktura gdje se desio upalni proces. Tad se formiraju koštane ankiloze koje onemogućavaju pokrete u tom segmentu.

Sindrom gornjeg torakalnog otvora (thoracic outlet syndrom - TOS) Sindrom torakalnog otvora obuhvata širok spektar kliničkih manifestacija različitih etiologija koje nastaju kao posledica kompresije neurovaskularnih struktura na nivou gornjeg torakalnog otvora. Najučestaliji simptomi su unilateralan bol i slabost mišića zahvaćenog ekstremiteta, kao i trnjenje i osećaj , ,uspavane ruke ”. Pacijenti koji se javljaju sa tegobama najčešće su mladi, te se njihove tegobe često opisuju kao psihosomatske i podležu velikom broju pogrešnih dijagnoza. Etiologija TOSa Potključna arterija ( a. subclavia ), potključna vena ( v. subclavia ) i rameni splet ( plexus brachialis ) prolazeći između ključne kosti i prvog rebra predstavljaju strukture podložne kompresiji. Tri ključne tačke kompresije kod sindroma gornjeg torakalnog otvora (TOS) su: skalenski trougao , kostoklavikularni prostor i subkorakoidni prostor . Vratni pršljenovi imaju tendenciju bržeg rasta u odnosu na gornje ekstremitete, što dovodi do nižeg položaja lopatice, a samim tim i veće izloženosti pomenutih anatomskih lokacija. Pored osnovne anatomske predispozicije, čak 70% slučajeva TOSa ima ,,mekotkivnu“ etiologiju, dok preostalih 30% nastaje usled koštanih abnormalnosti.

Uvod Evolucijom čovjek prelazi iz četveronošca u dvonošca, odnosno ruke prestaje koristiti za hodanje. Usavršavanjem drugih vještina, ruke postaju glavni alat u raznoraznim aktivnostima. Teret koji je prvobitno bio namjenjen za četiri zgloba, sad se svodi na dva nožna zgloba. Osim skočnog zgloba koji često bude oštećen, vulnerabilno mjesto je i koljeno. Koljeno (lat. articulatio genus) čine dva spoja. Patelofemoralni zglob (lat.articulatio patellofemoralis) i tibiofemoralni zglob (lat.articulatio tibiofemoralis). Po grupaciji pripada diartrozama, sastoji se od standradnih komponenti (tijela, kapsula, hrskavica, burse i ligamenti).

Tokom 18. dinastijskog perioda Egipatske vladavine u 1500. godini p.n.e originirala je igra tenisa. Kršćanski redovnici su u 8. stoljeću ovu igru iz manastira doveli u Evropu, gdje je tenis vidio mnogo izmjena od izuma gumene loptice i od tada se igra napolju. Kao rezultat, tenis kakvim ga danas znamo, odigran je Wimbledonu 1877. godine i time počinje jedna nova, moderna era sporta. Ovim premještanjem igre tenisa na vanjske terene dolazi i oboljenje pod nazivom lateralni epikondilitis. Prvi put je prepoznat u Njemačkoj 1873. godine, a prvi naučni rad o terminu „Teniski lakat“ napisan je 1882. godine od strane britanskog hirurga Henry Morrisa. Ironija je u tome da, iako naziv „teniski lakat“ ima historijsko porijeklo, ovo oboljenje i dalje ima nezaključenu historiju, uzimajući to u obzir, najčešća stvar koju će vam ljekar reći je upravo da ovo oboljenje nema uzrok.