Edukativna medicinska platforma za studente i zdravstvene radnike

Maligna oboljenja u dječijoj dobi

Bulka Čaušević • Feb 18, 2022

Broj djece oboljele od raka u svijetu se iz godine u godinu povećava. Međutim, veliki broj slučajeva ostaje nepoznat i neprijavljen zbog nepostojanja registra o broju djece oboljele od raka u velikom broju zemalja. U visoko razvijenim zemljama stopa preživljavanja doseže preko 80% i stalno se povećava. Maligne bolesti su drugi najčešći uzrok smrtnosti djece starije od 4 godine u razvijenim zemljama. Najčešće maligne bolesti kod djece su leukemije i limfomi, zatim tumori centralnog nervnog sistema i sarkomi. U dječijoj dobi vrlo česti tumori su neuroblastom, tumori bubrega, tumori jetre, tumori kostiju i retinoblastom.


Leukemije


Leukemije su maligne bolesti koje nastaju zbog nekontrolisane diobe krvnih stanica u koštanoj srži. Leukemične stanice potpuno infiltriraju koštanu srž, ulaze u perifernu krv i infiltriraju sva tkiva u tijelu. Uzrok akutnih leukemija nije poznat. Mogući faktori rizika su: virusi (HTLV-1 i HTLV-2, EBV), zračenje, hemijski spojevi (benzen), hromozomske promjene (npr. osobe s Down-sindromom, Klinefelterov sindrom), nasljedne bolesti (Fankonijeva anemija), imunodeficijentni bolesnici (npr. kod oboljelih od AIDS-a). Simptomi leukemija su: opća slabost, blijedilo, krvarenja po koži, iz nosa ili desni, povišena temperatura, bolovi u kostima i zglobovima.


Prije početka liječenja leukemije potrebno je obaviti detaljne labaratorijske pretrage koje uključuju:

●     KKS i razmaze periferne krvi

●     Aspiracijsku punkciju i biopsiju koštane srži

●     Citohemijska bojenja ćelija periferne krvi i koštane srži

●     Protočnu citometriju s imunofenotipskom analizom malignih ćelija

●     Citogenetičku analizu malignih ćelija

●     Molekularne testove

 

Akutna limfoblastna leukemija (ALL)


Predstavlja skupinu malignih bolesti kod kojih ćelije koje se normalno razvijaju u limfocite postaju maligne i u koštanoj srži zamjenjuju normalne stanice. Najčešća je maligna bolest kod djece. Odgovorna je za 25% svih malignih bolesti u dječijoj dobi. Uglavnom se javlja u periodu od druge do pete godine života.


KLINIČKA SLIKA

Simptomi i znaci zavise od stepena blastne infiltracije koštane srži i ekstramedularnih organa.

Prvi simptomi su:

●     opća slabost (posljedica smanjenog broja eritrocita-anemija),

●     blijedilo,

●     krvarenja po koži, iz nosa ili desni (smanjen broj trombocita),

●     infekcija i povišena temperatura (smanjen broj leukocita),

●     bolovi u kostima i zglobovima.


Mogu se javiti simptomi i znaci od strane centralnog nervnog sistema (CNS) kao što je povećanje intrakranijalnog pritiska, glavobolje, konvulzije, poremećaji svijesti, vida i sluha, edem papile itd. Kod malog broja oboljelih mogu se javiti znaci cerebralne disfunkcije, halucinacije i poremećaji ponašanja.


DIJAGNOZA

Prvi dokaz da je dijete oboljelo od leukemije mogu biti krvne pretrage (KKS). Ukupan broj leukocita može biti snižen, normalan ili povišen, ali je broj eritrocita i trombocita uvijek snižen. U razmazu periferne krvi kod osoba oboljelih od leukemije, pod mikroskopom, vide se nezrele bijele stanice (blasti). Normalno blasti se ne vide u krvi, pa je njihovo prisustvo znak leukemije. Za potvrdu dijagnoze i određivanje vrste leukemije radi se biopsija koštane srži.


LIJEČENJE

Liječenje ALL se odvija u nekoliko faza. U liječenju se primjenjuju kortikosteroidi i citostatici. Prva faza je indukciona faza i njen cilj je postizanje remisije bolesti, što se manifestuje odsustvom blasta u koštanoj srži. Zatim slijedi primjena citostatika koji prolaze hemato-encefalnu barijeru da bi se uništili blasti u CNS-u, a nakon toga faza intenzivne citostatske terapije. Posljednja faza je podrazumijeva primjenu citostatika peroralnim putem. Cilj liječenja je uništavanje leukemičnih ćelija tako da u koštanoj srži mogu ponovo rasti normalne ćelije. Povoljan ishod se očekuje uglavnom kod tzv. uobičajene ALL porijeklom iz B limfocita, dok nepovoljniju prognozu ima akutna leukemija porijekla zrelih B limfocita. Najbolju prognozu imaju djeca u dobi između 3. i 7. godine života. Ponekad može doći do recidiva bolesti pa je kod takvih pacijenata najbolja metoda liječenja transplantcaija koštane srži. Preživljenje od akutne limfoblastične leukemije je u 75-80% slučajeva.

 

Akutna mijeloidna leukemija (AML)


Predstavlja maligno oboljenje kod kojeg mijelociti postaju maligni i brzo zamjenjuju normalne ćelije koštane srži. Faktori rizika za razvoj AML su: visoke doze zračenja i upotreba hemoterapijskih lijekova.

 

KLINIČKA SLIKA

Simptomi se javljaju kao posljedica disfunkcije koštane srži usljed infiltracije malignim ćelijama. Javlja se krvarenje uzrokovano diseminiranom intervaskularnom koagulacijom, te tumorske mase koje se nazivaju hloromi ili granulocitni sarkomi. Ove tumorske mase se javljaju u koži, orbiti i epiduralno.


DIJAGNOZA

Postavlja se na osnovu kompetne krvne slike (KKS), krvnih uzoraka ispitivanih pod mikroskopom, te biopsijom koštane srži. AML se od ALL može razlikovati pozitivnim citohemijskim bojenjem mijeloperoksidaze leukemijskih blasta.


LIJEČENJE

AML se liječi citostaticima, a vrlo često je potrebna i transplantacija matičnih ćelija koštane srži. Povoljan ishod se očekuje kod oko 60% oboljelih.


Hronična mijeloidna leukemija (HML)


Predstavlja bolest kod koje ćelije u koštanoj srži postanu maligne i pri tome proizvode veliki broj nenormalnih granulocita. Leukemični granulociti mogu nastati u koštanoj srži, jetri i slezeni. Ćelije se kreću od vrlo nezrelih do zrelih oblika. Imaju sklonost istjerivanja normalnih stanica koštane srži što dovodi do stvaranja velike količine vezivnog tkiva. Zbog toga je u krvnoj struji prisutan veliki broj nezrelih granulocita, te se razvija anemija i trombocitopenija, a povećava se i broj blasta. Uglavnom se javlja kod odraslih, a kod djece vrlo rijetko. Javlja se umor, slabost, gubitak apetita, visoka temperatura, noćno znojenje i osjećaj punoće. Također, može se javiti i visok broj leukocita, hepatomegalija i splenomegalija. Bolest je u 99% slučajeva obilježena pojavom translokacije t (9;22) koja se naziva Philadelphia hromosom.


Dijagnosticira se na osnvu krvnih pretraga (KKS, krvni razmaz), hromozomske analize.


Liječi se hemoterapijom, a najbolji ishod je transplnatacija koštane srži.

 

Tumori CNS-a


Tumori centralnog nervnog sistema (CNS) javljaju se kod djece svih uzrasta, a najčešće do 7. godine života. Kod djece većina tumora je primarna, a etiologija je najčešće nepoznata. To su najčešći solidni tumori kod djece, a u ukupnoj učestalosti malignih bolesti su na drugom mjestu, poslije akutnih leukemija. Glavni su uzrok smrtnosti pedijatrijskih onkoloških pacijenata.


ETIOLOGIJA

Javljaju kod bolesnika koji su liječeni radioterapijom i kod bolesnika sa urođenim sindromima: neurofibromatoza tip I i II, von Hippel-Lindau, tuberozna skleroza, Li-Fraumeni i Turcotov sindrom. Riziko faktori za razvoj tumora CNS-a su: prehrambene navike majke tokom trudnoće (namirnice koje sadrže nitrozamin), pušenje (oba roditelja). U tumore mozga ubrajaju se astrocitomi (čine 50% svih tumora CNS-a), tumori moždanog stabla (15-20% svih tumora mozga), ependimomi, gliomi, meduloblastomi i kraniofaringeomi.


KLINIČKA SLIKA

Tokom prve godine života tumori CNS-a se najčešće ispoljavaju povećanjem obima glave, kao prvim znakom povišenog intrakranijalnog pritiska. Znak uznapredovalog povećanja intrakranijalnog pritiska je Cushingov trijas, koji čine bradikardija, hipertenzija i tahipneja. Najčešći simptomi su: glavobolja, mučnina, povraćanje, epileptički napadi, poremećaji vida i ataksija. Kod mlađe djece javlja se razdražljivost, gubitak apetita, zaostajanje u razvoju i regresija usvojenih intelektualnih i motoričkih vještina. Kod školske djece simptomi su povezani sa slabijim uspjehom u školi i slabom koncentracijom. Javlja se umor i česte promjene raspoloženja. Cerebelarne tumore karakteriše poremećaj koordinacije, ataksija i povišen intrakranijalni pritisak. Tumore kičmene moždine karakteriše bol u leđima, poremećaj koordinacije i ravnoteže, deformitet kičmenog stuba i poremećaj funkcije sfinktera.


DIJAGNOZA

Dijagnostičke metode uključuju anamnezu, fizikalni pregled, neurološki pregled, CT, MR, PET, angiografiju i lumbalnu punkciju.


LIJEČENJE

Mogućnost preživljavanja kod djece s primarnim tumorom mozga je u 55-60% slučajeva. Hirurška terapija je neophodna za većinu tumora mozga. Ukoliko je moguće kao metoda izbora radi se kompletna resekcija. U liječenju većine tumora mozga, uz hiruršku, koristi se i radioterapija i sistemska hemoterapija.


Limfomi


Limfomi su maligni tumori limfnog tkiva. Dijele se na: Hodgkin limfom i non-Hodgkin limfom. Nakon leukemija i tumora CNS-a, limfomi su treće najčešće maligno oboljenje kod djece. Uglavnom obolijevaju djeca starija od pet godina i adolescenti.

 

Hodgkinov limfom (HL)


Hodgkinov limfom je maligna bolest koja nastaje u limfnim čvorovima. Predstavlja najučestaliju malignu bolest mlađe djece i adolescenata od 14. do 19. godine.

 

ETIOLOGIJA

Faktori rizika za razvoj Hodgkinovog limfoma su: infekcije (npr. Epstein-Barrov virus (EBV)), genetski poremećaji (HL se češće javlja kod blizanaca)

Na osnovu kliničkih i morfoloških karakteristika, te biološkog ponašanja i imunofenotipa Hodgkinov limfom je klasificiran na: nodularnu limfocitnu predominaciju Hodgkinovog limfoma (NLPHL) i klasični Hodgkinov sindrom (KHL).


KLINIČKA SLIKA

Uvećanje površnih limfnih čvorova je najčešći znak HL. Limfni čvorovi su bezbolni, čvrste konzistencije, palpiraju se pojedinačno ili u grupama. Većina oboljelih ima uvećane limfne čvorove u području vrata i pazušne regije. Vrlo često je zahvaćen medijastinum što uzrokuje nadražajni, neproduktivni kašalj i otežano disanje. Javlja se noćno znojenje, svrbež kože, gubitak tjelesne težine i blago povišena tjelesna temperature. Može biti uvećana slezena i jetra. U slučajevima kad je zahvaćena koštana srž javlja se anemija, leukopenija i trombocitopenija.


Na osnovu rasprostranjenosti bolesti HL je klasificiran u četiri klinička stadija:

●     I stadij- limfni čvor u jednoj regiji ili pojedinačna ekstranodalna klasifikacija

●     II stadij- limfni čvorovi dvije ili više nazavnisnih anatomskih lokalizacija, sa iste strane dijafragme,

●     III stadij-limfni čvorovi sa obje strane dijafragme

●     IV stadij-zahvaćenost jednog ili više ekstranodalnih organa ili tkiva, sa ili bez zahvaćenosti limfnih čvorova.


DIJAGNOZA

Postavlja se na osnovu patohistološkog nalaza uzorka tumora. Imunohistohemijske metode koriste se za klasifikaciju limfoma, dok aspiracija ili biopsija koštane srži, te pregled cerebrospinalnog likvora služe za procjenu rasprostranjenosti bolesti. U krvnoj slici može biti snižen broj ćelija jedne ili više krvnih loza kao posljedica infiltracije koštane srži. Ponekad mogu biti prisutni znaci hemolize, Coombs pozitivne anemije ili eozinofilija. Prisutna je sedimentacija eritrocita, a serumske koncentracije fibirnogena su povišene. Za preciznu procjenu proširenosti bolesti potrebno je uraditi CT grudnog koša i trbuha.


LIJEČENJE

Zadovoljavajući rezultati postižu se hemoterapijom (kombinacija kortikosteroida i citostatika). Terapija zračenjem se koristi samo za uznapredovale oblike HL.



Non-Hodgkinov limfom


Non-Hodgkinov limfom je maligni tumor koji nastaje u limfnom čvoru. Češće se javlja kod dječaka nego kod djevojčica. Vrlo je agresivan i brzo se širi u koštanu srž, te ga je ponekad teško razlikovati od akutne limfoblastne leukemije.


ETIOLOGIJA

Faktori rizika koji mogu uzrokovati nastanak non-Hodgkinovog limfoma su:

●     virusi (HTLV-1, EBV)

●     autoimmune bolesti

●     urođena imunodeficijentna stanja

●     sekundarne imunodeficijencije

●     velike doze zračenja


Postoje tri osnovna oblika non-Hodgkinovog limfoma:

B-ćelijski (“Burkitt” i “non-Burkitt”-limfomi malih “zarezanih” ćelija, te B-velikoćelijski limfomi); Limfoblastični; Velikoćelijski anaplastični.


KLINIČKA SLIKA

Prvi uočljiv simptom je povećanje limfnog čvora u području vrata, prepona ili po cijelom tijelu. Povećani limfni čvorovi u krajnicima uzorkuju tečkoće pri gutanju, a u grudnom košu i trbuhu mogu uzrokovati otežano disanje, gubitak apetita, zatvor, bol u trbuhu ili oteknuće noge. Ako limfom dospije u krv može dovesti do razvoja leukemije. Kod djece može doći do anemije, osipa i slabosti.


DIJAGNOZA

Dijagnoza se postavlja na osnovu patohistološke analize limfnog čvora i imunofenotipizacije tkiva tumora. Za utvrđivanje proširenosti bolesti koristi se CT ili MR. Prisutna je ubrzana sedimentacije eritrocita i povećana aktivnosti laktat-dehidrogenaze (LDH). Ovisno o proširenosti može doći do anemije, povećanja vrijednosti mokraćne kiseline i alkalne fosfataze.


LIJEČENJE

U liječenju se najčešće koristi hemoterapija, uz primjenu kortikosteroida. U slučaju neuspjeha hemoterapije bolest se liječi transplantacijom koštane srži.



Neuroblastom


Neuroblastom je najčešći ekstrakranijalni solidni tumor dječijeg doba. Nastaje iz neuralnog grebena, a građen je od neoplastičnih neuroblasta. Najčešće primarne lokalizacije neuroblastoma su srž nadbubrežne žlijezde i paraspinalne ganglije. Ćelije neuroblastoma sintetišu i luče kateholamine (epinefrin, norepinefrin i dopamin) čiji metaboliti vanilmandelična kiselina (VMA) i homovanilična kiselina (HVA) mogu biti prisutni u urinu, serumu ili tumorskom tkivu. Zbog prognoze u tumorskom tkivu se radi pretraga broja kopija proonkogena N-myc, jer više od šest kopija upućuje na vrlo lošu prognozu.


KLINIČKA SLIKA

Zavisi od lokalizacije tumora. U dojenčadi i male djece tumor je uglavnom u trbušnim paravertebralnim simpatičkim stanicama ili u srži nadbubrežne žlijezde. Kada tumorska masa postane dovoljno velika da stvara pritisak na druge organe (crijeva, jetru, bubreg ili kičmenu moždinu) javljaju se prvi simptomi. Veliki abdominalni tumor može uzrokovati infiltraciju jetre i dispneju zbog potiskivanja dijafragme. Tumor u predjelu vrata često uzrokuje stridor, disfagiju i Hornerov sindrom (ptoza, mioza i enoftalmus). Ponekad se može javiti i blijedilo jedne polovine lica (znak harlekina). Tumorska masa u grudnom košu javlja se kod starije dijece i praćena je dispnejom. Metastaziraju u okolne limfne čvorove, jetru i pluća. Uzrokuje povećanje abdomena, hepatomegaliju, ascites i respiratorni distres sindrom. Usljed sekrecije vazoaktivnih intestinalnih peptida javljaju se teški proljevi. U mokraći su povećane količine norepinefrina, homovanilične kiseline (HVA) i dopamina. Djeca su febrilna, gube na težini, javljaju se bolovi u zglobovima, mogu imati paraneoplastične simptome poput ataksije ili opsomioklonusa (“nemirne oči i stopala”). Zbog arterijske hipertenzije ili nedostatka autoimunog odgovora organizma na tumor može se javiti encefalopatija. Poremećaji vida mogu nastati zbog metastaza u orbiti i infiltracije optičkog živca. Manje od 2% bolesnika ima paraneoplastične sindrome (sindrom opsoklonus-mioklonus-ataksija; sindrom vodene dijareje).


DIJAGNOZA

Preko 90% oboljele djece je mlađe od 5 godina. Zlatni standard u postavljanju dijagnoze neuroblastoma je ispitivanje tkiva primarnog tumora ili metastaza histopatološkim ili imunohistohemijskim metodama. Tumorsko tkivo služi za određivanje genetskih markera. Za procjenu stadijuma bolesti i određivanje grupe rizika neophodno je uz radiografske metode uraditi scintigrafiju skeleta, pregled koštane srži sa određivanjem kariotipa. Od laboratorijskih nalaza povišena je brzina sedimentacije eritrocita, koncentracija serumskog feritina, neuron-specifične enolaze i laktat-dehidrogenaze u serumu. U 24-satnom urinu povišene su koncentracije homovanilinske ili vanilmandelične kiseline. Tri dana prije početka prikupljanja uzorka urina treba provesti posebnu dijetu, zbog mogućeg lažno pozitivnog nalaza. Stanice neuroblastoma nakupljaju radioaktivni jod (MIBG= metajodobenzilgvanidin), što služi otkrivanju metastaza i kasnije za praćenje aktivnosti bolesti.


LIJEČENJE

U prvom i drugom kliničkom stadiju dovoljna je hirurška resekcija tumora, dok se u odmaklim stadijima primjenjuje hemio i radioterapija. Pri liječenju hemoterapijom koriste se cisplatin, karboplatin, doksorubicin i ciklofosfamid. U fazi održavanja remisije može se davati i cis-retinoična kiselina.


Tumori jetre


Tumori jetre su treći najučestaliji intraabdominalni tumor kod djece. U dječjoj dobi su dosta rijetki i čine svega 1-2% tumora u toj dobi. Mogu biti maligni i benigni. Maligni tumori se češće javljaju nego benigni. Naučestaliji maligni tumori jetre su hepatoblastom i hepatocelularni karcinomi. Hepatoblastomi se najčešće javljaju oko treće godine života, dok hepatocelularni karcinomi mogu da se jave i kod male djece, ali i kod adolescenata.


ETIOLOGIJA

Postoji veći broj riziko faktora koji mogu uzrokovati nastanak tumora. Uglavnom se dijele na faktore koji se odnose na majku djeteta (uzimanje oralnih kontraceptiva, duhan, alkohol), kao i faktori vezani za samo dijete (nasljedne, metaboličke i zarazne bolesti). Tumor može nastati i kao posljedica infekcije HBV i HCV, a kao veliki problem smatra se nedostatak vakcine protiv HCV, kao i neprovođenje imunizacije protiv HBV u siromašnijim krajevima. Nevirusne bolesti jetre, ciroza, tirosemija i bilijarna ciroza su povezane s nastankom hepatocelularnog tumora.


KLINIČKA SLIKA

Tumore jetre karakteriše pojava abdominalne mase ili distenzija abdomena. Najvažniji simptomi su: gubitak apetita i smanjenje tjelesne težine, proljevi ili zatvori, nemir i slab san, slabost i umor, te oticanje trbuha. Kasnije može doći do kašlja, visoke temperature, ascitesa, teške boli, ikterusa i mučnine.


DIJAGNOZA

Pregled svakog pacijenta započinje uzimanjem anamneze i fizikalnim pregledom. Zatim je neophodno uraditi laboratorijsku dijagnostiku, koja obuhvata:

⮚     kompletnu krvnu sliku

⮚     analizu urina

⮚     jetrene probe

⮚     elektrolite

⮚     faktore koagulacije (fibrinogen, protrombinsko vrijeme, parcijalno trombloplastinsko vijeme)

⮚     testiranje na viruse (HAV, HBV; HVC, CMV, EBV, HIV-1)

⮚     tumorski markeri (AFP, β-hCG, CEA)


Osim laboratorijskih pretraga, u dijagnozi tumora jetre koriste se i radiološke metode: ultrazvuk, kompjuterizovana tomografija (CT) i magnetna rezonanca (MR).


LIJEČENJE

Zahvaljujući hirurškoj terapiji, radioterapiji i hemoterapiji kao i transplantaciji jetre, preživljavanje djece s tumorima jetre se u posljednjih nekoliko desetljeća znatno povećalo.


Tumori bubrega


Nefroblastom ili Wilmsov tumor je embrionalni tumor porijekla od primitivnih embrionalnih ćelija bubrega i najčešći je primarni tumor bubrega kod djece. Većinom se javlja u dobi od 2-5 godina i uglavnom je lokalizovan na jednom bubregu, a u oko 5% djece se javlja obostrano i to ili istovremeno (sinhroni tumor) ili prvo na jednom, a potom na drugom bubregu (metahroni bubreg). Često je udružen s više kongenitalnih anomalija (aniridija, hemihipertrofija, anomalije urogenitalnog sistema), sindroma i hromozomskih aberacija. Anomalije povezane sa Wilmsovim tumorom povezane su sa gubitkom genetskog materijala na hromosomu 11p na kojem se nalazi i tumorosupresorski gen WT1.


KLINIČKA SLIKA

Pacijenti se najčešće jave zbog tegoba koje nastaju zbog veličine tumora. Prisutna je palpabilna abdominalna masa koja se širi preko središnje linije i prema zdjelici. Rjeđe se prvo javlja visoka temperatura i bol u trbuhu sa hematurijom ili crijevna opstrukcija zbog pritiska tumora, te hipertenzija. Kod malog broja djece zbog krvarenja u tumoru mogu postojati znaci anemije.


DIJAGNOZA

Postavlja se UZ pregledom i drugim radiološkim dijagnostičkim postupcima. Istovremeno uz patohistološki pregled određuje se tip tumora. U većini slučajeva Wilmsovog tumora radi se o histološkim oblicima sa povoljnom prognozom. Stadij bolesti se utvrđuje da bi se odabralo prikladno liječenje. Prije operativnog odstranjenja tumora potrebno je napraviti i infuzijsku urografiju da se dokaže normalna funkcija zdravog bubrega. Rendgen pluća je dovoljan za otkrivanje metastaza u plućima. Kod nefroblastoma se u plućima mogu naći lažno pozitivni čvorići, koji se sastoje od agregata limfocita, fokalnih atelektaza ili granuloma.

 

LIJEČENJE

Provodi se citostatska terapija (bez prethodne biopsije) u cilju smanjenja tumora. Prognoza je općenito dobra i odlični se rezultati postižu kombinacijom radioterapije, nefrektomije i hemoterapije. Djeca s tumorima povoljne histologije i u prva tri stadija bolesti u 85-98% slučajeva se oporave od bolesti, dok oni s nepovoljnom histologijom preživljavaju u oko 60% slučajeva. Veliki problem su bilateralni tumori, kada se operativnim zahvatom odstranjuje bubreg koji je više zahvaćen tumorom, a na drugoj strani se uradi parcijalna nefrektomija.

 

Tumori kostiju


Rabdomiosarkom           

                  

Rabdomiosarkom je najčešći mekotkivni sarkom kod djece s incidencom od 5-6 novootkrivenih bolesnika na milijun djece godišnje. Najčešće primarno mjesto tumora su glava i vrat (40%), mala zdjelica (20%), ekstremiteti (20%) i trup (10%). Nastaje od mezenhimnih ćelija odgovornih za nastanak poprečno prugastih mišića.


KLINIČKA SLIKA

Klinički se rabdomiosarkom očituje kao bezbolna oteklina. Simptomi se javljaju tek kada pritisne okolne anatomske strukture. U ždrijelu može izazvati otežano disanje i gutanje, a ponekad i epistaksu. U uhu uzrokuje slabljenje sluha, a bol se javlja kada prodire u kost. U gingivi može izgledati kao upalni proces. Može rasti prema bazi mozga, te izazvati glavobolju i parezu kranijalnih živaca. U orbiti može izazvati protuziju bulbusa. Na ekstremitetima podsjeća na hematom. U urogenitalnom sustavu uzrokuje hematuriju. Metastazira u okolne limfne čvorove i pluća.

Slika 4. Rabdomiosarkom


DIJAGNOZA

Postavlja se patohistološkim pregledom uzorka tumorskog tkiva, ali za određivanje podtipova neophodna je imunohistohemijska i citogenetska analiza kojom se nalaze specifične translokacije hromozoma. U diferencijalnoj dijagnozi važna je lokalizacija.



LIJEČENJE

Liječenje ovisi o proširenosti, mogućnosti hirurškog odstranjenja tumora u cijelosti i histološkim karakteristikama tumora. U većini slučajeva nakon postavljanja dijagnoze provodi se preoperativna hemoterapija, a nakon toga se nastoji u cijelosti odstraniti tumor. Ako se tumor u potpunosti može odstrasniti i ukoliko je histologija povoljna izlječenje je moguće u 70-80% slučajeva.


Osteosarkom


Osteosarkom je maligni mezenhimalni tumor građen od neoplastičnih osteoblasta koji aktivno stvaraju osteoid ili kalcifikovanu kost. Najčešće se javljuju u starosnoj dobi od 10-20 godina s incidencom od oko 6-7 oboljelih na milion djece do 16 godina života. Muškarci oboljevaju nešto češće nego žene u odnosu 6:1.


Postoji nekoliko podtipova osteosarkoma:

•     Primarni • Solitarni • Intermedularni • Slabo diferencirani


Uzroci osteosarkoma nisu poznati, ali se smatra da genetski faktori imaju značajnu ulogu u patogenezi. Mutacije gena RB-1 nalaze se u oko 65% svih osteosarkoma, a mutacije p53 i cijelog niza onkogena mogu biti prisutne kod većine osteosarkoma.


KLINIČKA SLIKA

Očituje se oteklinom i boli u dugim kostima. Javlja se bolna, rastuća masa koja onemogućava normalnu pokretljivost. Vrlo često djeca navode traumu kao uzrok nastanka otoka. Iz tog razloga svaki otok na kostima koji ne prolazi u očekivanom vremenskom periodu treba dijagnostički rasvijetliti. Ponekad se oko otoka javlja upalna reakcija okolnog mekog tkiva. Bol u kostima se javlja noću i remeti djetetu san. Rendgenski snimak pokazuje veliku tumorsku tvorevinu nejasnih rubova. Ako se tumor širi u okolna meka tkiva na granici tumora i probijenog korteksa nalazi se karakterističan trougao koji predstavlja odignuti periost i to se naziva Codman-ovim trouglom. Prisutni su i zrakasti koštani tračci poput izlazećeg sunca.

Slika 5. Osteosarkom


DIJAGNOZA

Dijagnoza se postavlja hirurškom biopsijom kosti. Da bi se procijenila proširenost bolesti potrebno je uraditi scintigrafiju. Osteosarkom metastazira u okolna tkiva i pluća.



LIJEČENJE

Liječenje započinje hemoterapijom. Nakon smanjenja tumorske mase hirurški se odstranjuje tumor radi očuvanja ekstremiteta. Tokom odstranjenja tumora ili kasnije može se ugraditi i proteza. Potom slijedi dovršetak hemoterapije. Stopa preživljavanja je u 65-75% slučajeva, a lošiju prognozu imaju bolesnici s plućnim metastazama, te oni kod kojih su zahvaćene kosti trupa.


Ewingov sarkom (Juingov sarkom)


Ewingov sarkom, odnosno “skupinu Ewingovih sarkoma” čine Ewingov sarkom kosti, Ewingov sarkom mekih tkiva, te periferni primitivni neuroektodermalni tumor (PPNET). To je maligni tumor građen od nediferenciranih ćelija za koje se smatra da su matične, neuroektodermalne. Ima iste biološke osobine kao i primitivni neuroektodermalni tumor (PNET) mekih tkiva. Nakon osteosarkoma i hondrosarkoma treći je po učestalosti primitivni maligni tumor kosti. Najčešće se javlja u dobi od 5-20 godina.

Mehanizam nastanka tumora nije u potpunosti razjašnjen. Smatra se da svi ovi tumori nastaju iz neuroektodermalnih ćelija koje tokom fetalnog razvoja 'zalutaju' u kosti i meka tkiva. Kod većine Ewingovih sarkoma i PNET prisutna je hromosomska translokacija T(11;22)(q24;q12) koja prouzrokuje fuziju EWS gena s genom za transkripcijski faktor FL-1. Ovaj fuzionisani gen EWS-FL-1 funkcioniše kao onkogen koji stimuliše rast tumorskih ćelija. Kod preostalih 15% tumora koji ne pokazuju ovu translokaciju, javljaju se translokacije koje dovode do stvaranja onkogena koji potiču rast tumorskih ćelija.


KLINIČKA SLIKA

Kod polovine bolesnika javlja se bol u kostima. Zahvaćeno područje je otečeno, toplo, te bolno na dodir. Djeca često navode neku traumu kao početak simptoma. Otok kosti može biti praćen povišenjem tjelesne temperature, gubitkom na težini i jakim otokom okolnih mekih tkiva. Klinička slika oponaša infekciju, javlja se groznica, leukocitoza, anemija i povišena sedimentacija.

Slika 6. Ewingov sarkom


DIJAGNOZA

Radiološki se prikazuju kao litične promjene u dijafizi, koje su nejasnih rubova i povezane su sa periostalnom reakcijom u obliku novostvorenih koštanih lamela. Dijagnoza se postavlja temeljem patohistološke analize. Na RTG-u Ewingov tumor kosti nalikuje “lukovici”.


LIJEČENJE

U liječenju se kombinuju hirurška intervencija i hemoterapija. Mali tumori na ekstremitetima imaju dobru prognozu i stopu preživljavanja od oko 75%, dok tumori smješteni na trupu imaju dosta lošu prognozu s vrlo niskom stopom preživljavanja. Kod ove skupine tumora znaju se pojaviti kasni relapsi i 10-ak godina po prestanku liječenja.


Retinoblastom


Retinoblastom se javlja na troje od milion djece godišnje. U oko 60% oboljelih tumor je jednostran s negativnom anamnezom u porodici. Hereditarni oblik tumora može biti jednostran ili obostran. Na dugom kraku 13. hromosoma smješten je gen (RB1) koji kodira protein za koji se vjeruje da ima važnu ulogu pri nastanku retinoblastoma jer potiskuje tumorski rast.

 

KLINIČKA SLIKA I DIJAGNOZA

Dijagnoza se u 10% slučajeva postavlja rutinskim pregledom djece rođene u porodicama u kojima je prethodno bilo oboljelih od retinoblastoma. Ostali bolesnici se prepoznaju nakon rođenja ili u dojenačkoj dobi po bijelom pupilarnom odsjaju (tj. zjenica im je bijela). Osim bijelog pupilarnog odsjaja (leukokorija) može se pojaviti i strabizam, a u uznapredovalom obliku bolesti može se vidjeti upala tkiva orbite. Dijagnoza se postavlja oftalmološkim pregledom.

Slika 7. Retinoblastom



LIJEČENJE

Liječenje ovisi o veličini tumora. Jednostrani tumori liječe se enukleacijom bulbusa, što je u preko 95% slučajeva dovoljno za izlječenje. Obostrani tumori obično se liječe enukleacijom više zahvaćenog bulbusa, a prije odluke o enukleaciji drugog oka pokušava se liječiti zračenjem, krioterapijom ili fotokoagulacijom. Ako je tumor obostrano uznapredovao ili se proširio na okolna tkiva daje se hemoterapija, ali je prognoza za proširenu bolest loša. Djeca s pozitivnom mutacijom gena RB1 imaju veći rizik razvoja druge maligne bolesti, posebice osteosarkoma.

 

LITERATURA

  1. Damjanov I., Patologija, 5. izd., Medicinska naklada, Zagreb 2018. Godine
  2. Konja J, Aničić M (2009), Tumori jetre, Anđa Raič (ur.), Pedijatrijska onkologija, Zagreb, Medicinska naklada
  3. Mardešić D., Pedijatrija, 5. Izd., Medicinska naklada, Zagreb 2018. Godine
  4. MSD priručnici
  5. https://iccd.care/en-us/home
  6. https://www.ijzcg.me/me/medunarodni-dan-djece-oboljele-od-malignih-bolesti
  7. http://www.pedsoncologyeducation.com/braintumor_nomenclature.asp
  8. https://www.zzjzfbih.ba/medunarodni-dan-djece-oboljele-od-raka/
  9. https://zjztk.ba/view-more/medunarodni-dan-djece-oboljele-od-malignih-bolesti-2020/185     

 

Prva laboratorijska analiza krvi za ranu dijagnozu glioblastoma

By Eldar Pezer • 07 Feb, 2024
Britanski naučnici razvili su prvu laboratorijsku analizu krvi koja može otkriti određene vrste malignih tumora mozga. Trenutno ne postoje neinvazivni ili neradiološki testovi za neoplazme mozga. Ovaj jednostavan test bi mogao smanjiti potrebu za invazivnim operacijama koje se trenutno koriste za postavljanje dijagnoze nekih tumora mozga, što bi moglo omogućiti ranije otkrivanje bolesti i time ubrzati terapiju i potencijalno povećati stopu preživljavanja pacijenata sa jednim od najsmrtonosnijih oblika malignih tumora mozga. Onkolozi, kao i neurolozi pozdravili su ovaj napredak, rekavši da je test jeftin i da bi ga bilo lako primijeniti u kliničkoj praksi. Specijalisti ističu da bi ovakva dijagnostička procedura bila posebno korisna za pacijente sa "nedostupnim" ili teško dostupnim tumorima mozga, kojima bi rana dijagnoza i terapija uveliko poboljšala prognozu. Naučnici iz Centra izvrsnosti za istraživanje tumora mozga (Brain Tumour Research Centre of Excellence), koji vode Imperial College London i Imperial College Healthcare NHS Trust, proveli su prve studije kako bi procijenili da li test može tačno otkriti glijalne tumore, uključujući: glioblastom (GBM), najčešće dijagnostifikovan tip visoko malignih tumora mozga kod odraslih; astrocitoma i oligodendroglioma. Otkrili su da je test imao "visoku analitičku osjetljivost, specifičnost i preciznost", prema studiji objavljenoj u International Journal of Cancer. Naučnici se sada nadaju da će provesti daljnje studije u Velikoj Britaniji kako bi potvrdili rezultate, ako budu uspješni, očekuje se da bi pacijenti mogli imati koristi od novog testa već za dvije godine. „TriNetra-Glio“ je nalaz krvi razvijen uz financijsku pomoć „Datar Cancer Genetics“. Koristi mehanizam koji izoluje glijalne ćelije koje su se odvojile od tumoroznog tkiva, koje se nalaze u cikulaciji, identifikacijom glija u cirkulaciji (circulating glial cells (CGCs)), test je visoko specifičan (100%) i analitički senzitivan (95%), za glijalne malignitete (GLI-M) i može diferencirati različite graduse (II–IV) i podtipove. Bez obzira na spol, godine, najčešće lijekove ili druge serumske faktore. Izolovane ćelije se zatim identifikuju pomoću flourescentne immunohistohemije.

Svjetski dan borbe protiv raka

By Ajla Sadović • 04 Feb, 2024
Uvod Svake godine od raka umire oko deset miliona ljudi, što je više od HIV/AIDS-a, malarije i tuberkuloze zajedno. To je uzrok svake šeste smrti i jedan od najvećih zdravstvenih problema u svijetu. S našim trenutnim znanjem, vjerujemo da se barem jedan od tri slučaja raka može spriječiti. Pušenje, izlaganje suncu, loša prehrana, konzumiranje alkohola i neadekvatna tjelesna aktivnost značajni su čimbenici rizika koji se mogu modificirati. Naše vrijeme za djelovanje je sada! #worldcancerday 

Lemierrov sindrom

By dr. Almedina Spiljak • 23 Jan, 2024
Lemierrov sindrom je rijetka komplikacija orofaringealnih infekcija, koja podrazumjeva širenje infekcije na lateralne zidove ždrijela uz posljedični razvoj septičnog tromboflebitisa unutrašnje jugularne vene. Etiologija Najčešći uzrok nastanka ovog sindroma su bakterije, konkretno bakterija Fuscobacterium necrophorum, koja je uzročnik u čak 57% slučajeva. Pomenuta bakterija je inače sastavni dio normalne bakterijske flore orofarinksa, gastrointestinalnog kao i genitourinarnog trakta žena. Mikroorganizmi koji također mogu dovesti do razvoja Lemierrovog sindroma su Staphylococcus aureus, Staphylococcus epidermidis, GAS i druge beta-hemolitičke streptokoke, Streptococcus intermedius, Streptococcus constellatus, Arcanobacterium haemolyticum, Klebsiella pneumoniae, Eikenella corrodens, Enterococcus sp., Proteus sp., i Bacteroides sp. Epidemiologija Incidenca Lemierrovog sindroma u vremenu prije otkrića i primjene antibiotika je bila iznimno visoka. U prilog tome govori i podatak da je prije ere antibiotika stopa mortaliteta iznosila 90%, a da se upotrebom antibiotika spustila na 4-12%. Patofiziologija Lemierrov sindrom se gotovo bez izuzetka javlja kod pacijenata, koji su prethodno bili u potpunosti zdravi i nisu bolovali ni od kakvih hroničnih bolesti. Tri su glavna stadija sindroma: 1. infekcija 2. invazija u okolno tkivo 3. metastatsko širenje bakterija u druge organe Za razvoj infekcije neophodno je oštećenje sluznice kroz koju je omogućen daljnji prodor patogena, jer je poznato da Fuscobacterium necrophorum ne invadira neoštećenu, zdravu sluznicu. Postojanje prethodne infekcije, doprinosi razvoju pogodnih uvjeta za nastanak sekundarne infekcije. Nakon oštećenja sluznice, patogen se širi u okolna tkiva, parafaringelani prostor te meka tkiva vrata, a daljnjim napredovanjem infekcija zahvata unutrašnju jugularnu venu, invadira njenu stijenku, uzrokujući krvarenje te u skladu s tim i koagulaciju, što dovodi do stvaranja trombotske mase unutar vene. Najčešći ishod nastale situacije je fragmentacija tromba te stvaranje embolusa. Oslobađanje tih embolusa u sistemsku cirkulaciju rezultira diseminacijom Fuscobacterium necrophorum u pluća, jetru, zglobove, mišiće, bubrege te pleuru. Pluća su najčešće mjesto metastatske infekcije, prisutna u 80% do 97% slučajeva. Lemierrov sindrom najčešće započinje kao orofaringealna infekcija, a rjeđe kao otitis media, parotitis, sinusitits, mastoiditis ili odontogena infekcija. Ostali rijetki uzroci uključuju traumu kao i maligne procese glave i vrata. Klinička slika Kliničku sliku karakterizira pojava općih i lokalnih simptoma. Opći simptomi i znaci su groznica, malaksalost, povećani limfni čvorovi, otok vrata, dehidracija, glavobolja i mučnina. U početnoj fazi bolesti lokalni simptomi ovise o samoj primarnoj infekciji. Najčešće je to tonzilofaringitis, ali može biti i sinusitis, otitis, parotitis, mastoiditis, odontogena infekcija, povrede u području glave i vrata te maligni procesi. Povišena temperatura najčešći je nalaz kliničkog pregleda, koji je prisutan u 92% do 100% slučajeva. Atipična klinička slika se može prezentirati epi napadima i sljepilom. Dijagnoza Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničkog pregleda, mikrobioloških pretraga te radioloških snimaka. Kliničko postavljanje dijagnoze započinje kliničkim pregledom, a potom uzimanjem uzoraka krvi za laboratorijske analize te hemokulture. U krvnoj slici se mogu naći leukocitoza, povišen CRP, povišena sedimentacija eritrocita, trombocitopenija , a u slučaju postojanja abnormalne funkcije jetre povišen bilirubin. U slučaju pojave tegoba vezanih za pluća, koje ukazuju na metastatsko širenje infekcije, mogu se uraditi i RTG ili CT snimak pluća . U dijagnozi tromboze vene jugularis interne nam može pomoći ultrazvučni pregled vrata. Tretman Terapija Lemierrovog sindroma može biti antibiotska, antikoagulantna ili pak hirurška. Prvi lijek izbora kada su u pitanju antibiotici jesu penicilini, dok su alternative cefalosporini, metronidazol i klindamicin. U terapiji je preporučena i kombinacija penicilina i metronidazola , budući da se razvojem infekcije u parafaringealnom područuju vrata stvaraju uslovi povoljni za anerobne bakterije, a metronidazol ima veliku učinkovitost upravo na te mikroorganizme. Antibiotici se u početku terapije primjenjuju intravenski , dok prelazak na oralnu primjenu zavisi od brzine oporavka ili dok pacijent ne postane afebrilan. Predloženo trajanje terapije je u prosjeku oko 3-6 sedmica , u skladu sa pacijentovim odgovorom na terapiju. Spori odgovor na antibiotsku terapiju može nastati kao posljedica toga da su veće nakupine gnoja na mjestima, koja ne podliježu drenaži. Druga je mogućnost da se infekcija nalazi na mjestu gdje je penetracija antibiotika slaba, a treća je rezistencija Fuscobacterium necrophorum na neke antibiotike. Kada je u pitanju antikoagulantna terapija , ista se primjenjuje u slučajevima kada je došlo do potpune tromboze vene, dok se kod djelomičnme tromboze takva terapija izbjegava. Antikoagulatna terapija se također koristi u slučaju kad tromboza uključuje sigmoidni ili kavernozni sinus. Prvi lijek izbora bio bi heparin , a za dugotrajnije liječenje niskomolekularni heparin. Ovaj tip terapije još uvijek je kontroverzan, jer postoji opasnost od pojave krvarenja. Hirurški dio terapije sastoji se od drenaže apscesa. Literatura 1. Habib S, Rajdev K, Siddiqui AH, Azam M, Memon A, Chalhoub M. Septic emboli of the lung due to Fusobacterium necrophorum, a case of Lemierre’s syndrome. Respir Med Case Rep [Internet]. 2019 Jun 2 [cited 2019 Aug 31];28. 2. Scopel Costa B, Filipe da Paz Scardua E, Loss dos Reis W, Nascimento Silva D, Rangel Pereira TC, Vaz SL, et al. Thoracic pain associated with an odontogenic infection: an unusual Lemierre’s syndrome. Spec Care Dentist. 2019;39(4):441–5. 3. Riordan T, Wilson M. Lemierre’s syndrome: more than a historical curiosa. Postgrad Med J. 2004;80(944):328–34. 4. Colbert C, McCormack M, Eilbert W, Bull L. Lemierre Syndrome as a Complication of Laryngeal Carcinoma. Clin Pract Cases Emerg Med. 2018;2(1):78–81. 5. Allen BW, Bentley TP. Lemierre Syndrome. In: StatPearls [Internet]. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2019 6. Osowicki J, Kapur S, Phuong LK, Dobson S. The long shadow of Lemierre’s syndrome. J Infect. 2017;74(17): 47–53. 7. Scopel Costa B, Filipe da Paz Scardua E, Loss dos Reis W, Nascimento Silva D, Rangel Pereira TC, Vaz SL, et al. Thoracic pain associated with an odontogenic infection: an unusual Lemierre’s syndrome. Spec Care Dentist. 2019;39(4):441–5.

Pertussis – Veliki kašalj

By dr. Belma Muratović • 19 Jan, 2024
Veliki kašalj (pertussis) je infektivno oboljenje respiratornog sistema izazvano bakterijom Bordetella pertussis . Bordetella pertussis je gram negativna bakterija koja je specifično patogena za ljudsku vrstu. Ona se prikači za trepljasti epitel respiratornog sistema gde luči različite toksine, uključujući i Pertussis toksin, koji izazivaju paralizu treplji, zapaljenje i otežano izbacivanje sekreta iz disajnih puteva. Klinička slika Inkubacioni period obično traje od 7-10 dana i klinička slika kod odojčadi i male dece prolazi kroz 3 stadijuma . Svaki stadijum traje od 1-3 nedelje, a većina pacijenata se oporavlja 2-3 meseca. Težina kliničke slike je različita i dominiraju različiti simptomi u zavisnosti od slučaja. Kataralni stadijum: oboleli često imaju normalnu telesnu temperaturu, malaksalost, bol u grlu, rinoreju, suzenje, kijanje i blagi progresivni suvi kašalj. U ovom stadijumu lekari često zanemaruju dijagnozu velikog kašlja jer ovi znaci i simptomi oponašaju one kod drugih virusnih infekcija. Paroksizmalni stadijum: oboleli imaju napade intenzivnog i jakog kašlja (5 do 10 paroksizama) koji traju nekoliko minuta i povezani su sa cijanozom, proptozom oka, izbočenjem jezika, salivacijom, stvaranjem guste oralne sluzi, suzenje očiju. U ovoj fazi se manifestuje klasičan znak pertusisa, inspiratorni urlik. Paroksizmi kašlja mogu biti posledica dejstva toksina ili stvrdnjavanja sluzi koja se teško uklanja iz traheje, bronhija ili bronhiola. Paroksizmi mogu biti izazvani stimulusima kao što su plač, smeh i jedenje. Takvi paroksizmi se često javljaju noću i učestalost se povećavaju tokom prve 1 do 2 nedelje ove faze, sa postepenim opadanjem nakon toga. U paroksizmalnoj fazi, pacijenti takođe mogu iskusiti povraćanje (posttusivno povraćanje), umor i respiratornu iscrpljenost.The Rekonvalescentni stadijum: paroksizmi kašlja se povlače po učestalosti, trajanju i težini. Međutim, blagi, hronični, neparoksizmalni kašalj može trajati do 6 nedelja. Kod dece koja su imala klasični tip pertusisa, paroksizam kašlja se može ponoviti ako dete dobije drugu virusnu infekciju. Adolescenti i odrasli imaju znakove i simptome slične onima kod novorođenčadi i dece, ali blaže. Komplikacije: Odloženo kliničko prepoznavanje velikog kašlja će verovatno dovesti do kliničkih komplikacija i posledica. Mala deca su u najvećem riziku od ozbiljnih posledica, kao što su respiratorna insuficijencija i smrt. U SAD-u više od polovine dece kojima je dijagnostikovan veliki kašalj su hospitalizovana, a kao komplikaciju imaju apneu, upalu pluća, konvulzije ili plućnu hipertenziju. Lakše komplikacije su zapaljenje srednjeg uva, sinusitis, gubitak u telesnoj masi, sinkopa, prelomi rebara, urinarna inkotinencija, koinfekcija virusom (RSV, influenca A i B, rinovirus). Dijagnostika : Vrlo često, klinička slika i dobro uzeta anamneza nisu dovoljni za postavljanje dijagnoze velikog kašlja. Blago povećanje broja leukocita i izražena limfocitoza su klasični markeri velikog kašlja i pokazalo se kao korisni pokazatelji bolesti ako se posmatra sa tipičnim simptomima ili pozitivnim mikrobiološkim testom. Zlatni standard je kultura brisa grla , ali je problem što su potrebne posebne hranljive podloge i što se na rezultat čeka 7-10 dana. Bris grla je najbolje uzeti u ranom stadijumu bolesti (kataralnoj fazi). PCR je brzo sredstvo za laboratorijsku dijagnozu u okolnostima u kojima je verovatnoća pozitivne kulture niska- u kasnijim stadijumima bolesti. Serologija nam takođe može pomoći, jer prirodna infekcija bakterijom B. pertussis je praćena povećanjem serumskih nivoa IgA, IgM i IgG antitela na specifični antigen pertusisa, dok primarna imunizacija dece indukuje uglavnom IgM i IgG antitela. Lečenje : Standardni antibiotici za lečenje velikog kašlja su makrolidi . Izazivač je osetljiv na makrolidne antibiotike. Klasično se daju eritromicin i azitromicin. Eritromicin se kod dece daje u dozi 40-50mg/kg/ dnevno podeljeno u 4 doze u periodu od 14 dana, a kod odraslih 2g/dnevno podeljeno u 4 doze u periodu od 14 dana. Azitromicin se kod odojčadi mlađih od 6 meseci daje 10mg/kg u jednoj dozi prvi dan, zatim 5mg/kg/dnevno u jednoj dozi od 2-5 dana lečenja. Kod starije dece se daje 10mg/kg/dnevno u jednoj dozi 5 dana, a kod odraslih 500mg dnevno u jednoj dozi prvi dan,a od 2-5 dana 250mg dnevno u jednoj dozi. Daju se i klaritromicin i trimetoprim-sulfametoksazol, čije doziranje možete videti u tabeli (Preuzeto iz Nelson textbook of pediatrics, 20th edition).

Merry Christmas Coronary

By Eldar Pezer • 30 Dec, 2023
Merry Christmas Coronary je pojava koju karakteriše povećanje smrtnosti od srčanih bolesti tijekom zimskih praznika, posebno oko Božića i Nove godine. Istraživanja su pokazala da je u SAD-u broj smrtnih slučajeva od ishemijske srčane bolesti za oko trećinu veći u decembru i januaru nego u ljetnim mjesecima. Ovaj fenomen nije povezan samo s hladnijim temperaturama, jer se javlja i u područjima s blagom klimom, kao i na južnoj hemisferi gdje je decembar ljetni mjesec. Mogući uzroci Merry Christmas Coronary su stres, prejedanje, nedostatak vježbanja, zanemarivanje simptoma i odgađanje liječenja tijekom praznika. Stres može povećati krvni pritisak, ubrzati rad srca i potaknuti upalne procese koji mogu oštetiti endotel. Prejedanje može dovesti do pogoršanja holesterola, šećera i triglicerida u krvi, što također može oštetiti krvne žile i povećati rizik od začepljenja koronarnih arterija. Nedostatak vježbanja može smanjiti fizičku kondiciju i otpornost na stres, kao i doprinijeti debljanju i metaboličkom sindromu. Zanemarivanje simptoma i odgađanje liječenja mogu biti fatalni, jer srčani udar može dovesti do smrti. Mnogi ljudi možda ne žele pokvariti praznično raspoloženje ili smetati svojim bližnjima i ignorišu znakove upozorenja kao što su bol u prsima, otežano disanje, znojenje, mučnina ili vrtoglavica. Kako bi se spriječio Merry Christmas Coronary, važno je voditi računa o zdravlju srca tokom cijele godine, ali posebno tijekom praznika. Neki savjeti za zdrave praznike su: - Ograničite unos alkohola, soli, šećera i masnoća - Jedite više voća, povrća, žitarica i ribe - Vježbajte, barem 30 minuta dnevno - Izbjegavajte pušenje i izloženost duhanskom dimu - Naspavajte se dovoljno i opustite se - Potražite podršku od porodice i prijatelja ako se osjećate usamljeno ili depresivno - Uzmite svoje lijekove kao je propisano - Ne ignorišite simptome srčanog udara i potražite hitnu medicinsku pomoć ako se pojave Merry Christmas Coronary je ozbiljan zdravstveni problem koji se može spriječiti ili liječiti ako se poduzmu odgovarajuće mjere. Ne dopustite da vam srce ispašta zbog praznika. Uživajte u nastupajućim danima na zdrav i siguran način.

FIBROMYALGIA

By mr.sci. Đenisa Tatarević Džaferović i mr.sci Demir Džaferović • 30 Dec, 2023
Brojni kliničari se susreću sa pacijentima čiji se hronični rasprostranjeni muskuloskeletni bolovi ne mogu jednostavno objasniti. Fibromialgija je oboljenje koje karakteriše hronična bol muskuloskeletnog sistema koja može biti udružena sa umorom, insomnijom, jutarnjom ukočenosti zglobova, depresijom, anksioznošću te problemima sa pamćenjem i pažnjom. Fibromialgija kao fizičko oboljenje je dugo vremena bila kontraverzna. Razlog tome je što ljekari uprkos tome što prepozaju simptome fibromialgije kao ozbiljne zdravstvene tegobe, etiketiranjem pacijenata ovom dijagnozom potencijalno mogu dodatno opteretiti resurse zdravstvenog sistema. Međutim, dokazi upućuju na suprotno. Kada pacijenti sa ovim stanjem dobiju adekvatnu dijagnozu smanjuje se broj uputnica, dijagnostičkih pretraga i drugih intervencija. Prevalenca Procjenjuje se da oko 2 do 3% svjetske populacije boluje od fibromialgije. Ranije se smatralo da je fibromialgija oboljenje koje se isključivo javlja kod žena. Međutim, novija istraživanja su dokazala da muškarci također obolijevaju od ovog stanja. Sa novijim kliničkim smjernicama i istraživanjima prevalenca proporcija dijagnosticiranih žena pada sa nekadašnjih 95% na 60% na globalnom nivou. Etiologija Uzrok oboljenja je u potpunosti nepoznat. Istraživani su brojni neurotransmitori, hormoni te peptidi koji bi potencijalno mogli biti povezani sa patogenezom fibromialgije, ali još uvijek ne postoji sigurno objašnjenje koje stoji iza ovog stanja. Smatra se da kombinacija bioloških, psiholoških i socijalnih faktora imaju velik utjecaj na razvoj i intenzitet ovog stanja. Klinička slika Fibromialgija iako je zastupljena u oba pola, ipak je malo češća kod žena. Javlja se između 30 i 60 godine života. Pacijenti se žale na dugotrajne bolove širom cijelog tijela koji relativno slabo reaguju na anlgetike. Iscrpljenost je česta i javlja se nakon minimalnih napora i aktivnosti. Insomnia kao i drugi problemi sa spavanjem su vrlo često prisutni kod ovih pacijenata. Oko 20% pacijenata koji boluju od fibromialgije imaju udružene psihičke tegobe najčeće u vidu depresije i anksioznosti.

Fiziološki šumovi kod dece

By dr. Belma Muratović • 17 Dec, 2023
Fiziološki (funkcionalni) šumovi najčešće nastaju na mestima povezivanja struktura nesrazmernih po veličini. Ovako nastao poremećaj protoka može izazvati vibriranje mekotkivnih struktura, što dovodi do nastanka šuma. Procenjuje se da se kod oko 80% dece u nekom razdoblju života može čuti funkcionalni šum na srcu. Nazivaju se i šumovima zdravog srca. Osnovne karakteristike funkcionalnih šumova su da su sistolni ili kontinuirani, a nikad dijastolni, intenzitet im nije veći od III stepena , nisu udruženi sa pojavom trila, nižeg su ili srednjeg tonaliteta i mogu imati muzikalan karakter . Svi funkcionalni šumovi se pojačavaju u anemiji, ležećem položaju, naporu i pri povišenoj telesnoj temperaturi odnosno u uslovima koji povećavaju udarni volumen srca . Svi fiziološki šumovi su praćeni urednim EKG zapisom i urednim ultrazvukom srca. Najčešći funkcionalni šum kod dece je vibratorni (Still-ov) šum . To je kratak ejekcioni muzikalni sistolni šum, nižeg ili srednjeg tonaliteta, intenziteta I-III stepena. Ovaj šum nastaje na početku ili u sredini sistole, lokalizovan je duž leve ivice sternuma sa ograničenom propagacijom i znatno je glasniji u ležećem, a slabiji u sedećem položaju. Najčešće se javlja kod dece uzrasta 3-7 godina.

Historija je sada: odobrena prva CRISPR-Cas9 genska terapija za anemiju srpastih ćelija i β-talasemiju

By Eldar Pezer • 10 Dec, 2023
Ovaj časopis je prije nešto više od dvije godine sa interesovanjem pisao o potencijalu CRISPR-Cas9-a ( članak ). Danas nastavljamo pisati o ovom historijskom terapijskom modalitetu, čija važnost je potvrđena dodjelom Nobelove nagrade 2020.g. Emmanuelle Charpentier i Jennifer Doudni za „razvoj prezicne tehnologije uređivanja genoma“. Nevjerovatna je činjenica da Science 2008. piše: „Human Fetal Hemoglobin Expression Is Regulated by the Developmental Stage-Specific Repressor BCL11A” *, a da nakon samo 15 godina imamo odobrenu terapiju o kojoj autor tada govori. 16. novembra ove godine agencija za lijekove Ujedinjenog Kraljevstva (MHRA) odobrila je terapiju koja se temelji na modifikaciji ekspresije gena koji diktiraju dvije rijetke hemoglobinopatije: anemiju srpastih ćelija i β-talasemiju . Terapija je nazvana Casgevy i prvi put koristi naprednu molekularnu tehnologiju poznatu kao CRISPR . U redovima koji slijede objasniti ćemo je CRISPR, kako radi Casgevy nastavljajući rad kolege Kosijera koji je pisao u ovom časopisu. CRISPR je skraćenica od C lustered R egularly I nterspaced S hort P alindromic R epeats, a u svojoj osnovi je ponovljena kratka sekvenca nukleotida koje se nalaze u genomima prokariota npr. bakterija. Te sekvence su izvedene iz DNK patogena, npr. virusa koji su ranije inficirali bakterije i služe za zaštitu bakterija od budućih infekcija istim patogenima. Bakterije mogu prepoznati i izrezati DNK virusa pomoću posebnih enzima koji se zovu CRISPR-asocirani proteini (Cas). Time vrše ključnu ulogu u antiviralnom odgovoru. Jedan od najpoznatijih i najčešće korištenih enzima je Cas9, CRISPR-Cas9 je postao široko korišten alat za uređivanje genoma u mnogim organizmima pa i kod ljudi. Ova tehnologija je postala poznata široj zajednici nakon što je 2018. godine, He Jiankui, ljekar iz Kine objavio da su rođene prve bebe imune na HIV . Implatirao je 2 embrija sa izmjenjenim CCR5 genom. Rođene su tri bebe koje su danas zdrave dok je He isključen iz naučne zajednice odslužio trogodišnju zatvorsku kaznu. Popularizaciji CRISPR-Cas9 je pridonio i dokumentarac Human Nature. Uređivanje genoma predstavlja promjenu sekvence DNK u ćeliji i koristi za ispravljanje grešaka u genima koji uzrokuju bolesti, dodavanje novih funkcija ili karakteristika, ili istraživanje uloge gena u biologiji i medicini. CRISPR-Cas9 radi tako što koristi molekulu RNK koja služi kao vodič za pronalaženje i ciljanje određenog dijela DNK u genomu. Kada Cas9 dođe do ciljanog mjesta, on reže oba lanca DNK i omogućava umetanje, brisanje ili zamjenu dijelova DNK. Ovaj proes se naziva genska terapija . Casgevy je genska terapija koja koristi CRISPR-Cas9 za liječenje anemije srpastih ćelija i β-talasemije, dvije nasljedne bolesti krvi koje su uzrokovane mutacijama u genima koji kodiraju hemoglobin. Casgevy se primjenjuje tako što se uzmu heatopoeetične multipotentne matične ćelije iz koštane srži pacijenata i koriste CRISPR-Cas9 za uređivanje gena BCL11A koji sprječava proizvodnju oblika hemoglobina koji se stvara samo u fetusima, zvanog fetalni hemoglobin (HbF) . Fetalni hemoglobin ima veći afinitet za kisik u odnosu na odrasli hemoglobin (HbA). Modifikacijom ekspresije ovog gena, Casgevy omogućava proizvodnju fetalnog hemoglobina, koji se ne odlikuje patologijom hemoglobina kao kod ljudi s anemijom srpastih ćelija ili β-talasemijom. Fetalni hemoglobin je ključni mehanizam koji se može koristiti u budućim terapijama anemije srpastih ćelija i beta-talasemijje. Prije nego što se genski modifikovane matične ćelije vrate u koštanu srž potrebno je da se za to steknu uslovi, a oni jesu da se domaćin pripremi kako bi se spriječilo odbacivanje (graft vs host) od strane imunološkog sistema te spriječile autouimune i aloimune bolesti koje bi mogle slijediti nakon ovakvih transplantacija. Nakon pripreme pacijenta, genski uređene matične ćelije se vraćaju u tijelo putem infuzije, slične transfuziji krvi. Mijeloidne matične ćelije onda koloniziraju koštanu srž i počinju proizvoditi crvena krvna zrnca koja sadrže fetalni hemoglobin. Casgevy je prva odobrena terapija za uređivanje gena koja koristi CRISPR-Cas9 tehnologiju i predstavlja veliki korak naprijed kako za hematologiju tako i za gensku i CRISPRtehnologiju. Nakon što je odobrena u Ujedinjenom Kraljevstvu, očekuje se da će biti odobrena i u drugim zemljama, prije svega u SAD-u. Objava odluke FDA je najavljena za 8 decembar. Iskreno se radujem danu kada će genska terapija biti mogućnost u našoj domovini. *Vijay G. Sankaran et al. Human Fetal Hemoglobin Expression Is Regulated by the Developmental Stage-Specific Repressor BCL11A.Science 322,1839-1842(2008).DOI: 10.1126/science.1165409 Literatura: 1. The First CRISPR Drug: Vertex Pharmaceuticals’ Casgevy Wins U.K. Approval for Sickle Cell Disease (genengnews.com) 2. Scientist who edited babies’ genes says he acted ‘too quickly’ | Gene editing | The Guardian

Infekcija virusom humane imunodeficijencije (HIV)

By dr. Barabara Knežević • 01 Dec, 2023
Virus humane imunodeficijencije (HIV) je retrovirus. Restrovirusi su RNA virusi čije je glavno obilježje sposobnost umnažanja (replikacije) mehanizmom reverzne transkripcije kojim nastaje kopija DNA koja se ugrađuje u genom stanice domaćina. Svijetu su poznata dva tipa HIV-a: HIV-1 i HIV-2. Uzročnik većine infekcija je HIV-1, ali značajan udio infekcija uzrokuje i HIV-2 - osobito u dijelovima zapadne Afrike. Epidemiologija Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) procjenjuje da je 2022. oko 39 milijuna ljudi diljem svijeta, uključujući 1,5 milijuna djece (< 15 godina), živjelo s HIV-om – od toga 53% bile su žene i djevojke. U 2022. novozaraženih je bilo približno 1,3 milijuna. Među osobama koje žive s HIV-om u 2022., otprilike 86% je znalo svoj HIV status, a 76% je pristupilo liječenju. Oko 630 000 ljudi umrlo je od bolesti povezanih s AIDS-om, u usporedbi s 2,0 milijuna 2004. i 1,3 milijuna 2010. godine. Zahvaljujući međunarodnim naporima, od 2022. procjenjuje se da je 29,8 milijuna ljudi koji žive s HIV-om imalo pristup antiretrovirusnoj terapiji (u usporedbi sa 7,7 milijuna u 2010.), dramatično smanjujući smrtnost i prijenos u mnogim zemljama. Prijenos HIV infekcije Putevi prijenosa virusa su nezaštićeni spolni odnos sa neliječenom HIV inficiranom osobom (u najveći rizik se svrstava nezaštićeni analni spolni odnos zbog najosjetljivije sluznice, a kao rjeđi načini prijenosa slijede vaginalni i oralni), korištenje igala i ostalog pribora za injektiranje droga koje je prethodno koristila osoba koja je inficirana HIV-om, primanje neprovjerene transfuzije krvi, organa i stanica zaražene osobe (danas je rizik vrlo mali jer se svi darivatelji krvi, organa i tkiva prethodno testiraju na HIV, sifilis i hepatitis C), s neliječene HIV pozitivne majke na njezino dijete tijekom trudnoće, poroda i dojenja. Tjelesne tekućine kao što su slina, suze i znoj, ne sadrže virus u količini dovoljnoj za nastanak zaraze. Dokazano je da osobe s HIV infekcijom liječene antiretrovirusnom terapijom, koje imaju nemjerljive količine virusa u krvi, ne prenose virus spolnim putem svojim partnerima. Patofiziologija HIV infekcije Cijeli proces odvija se u limfocitima T u koje virus prodire pomoću CD4 molekula i kemokinskih receptora za koje će se vezati. Nakon pričvršćivanja, HIV RNA i pripadajući enzimi otpuštaju se u stanicu domaćina. Za početak virusne replikacije nužno je postojanje reverzne transkriptaze - RNA ovisna DNA polimeraza. Ona kopira HIV RNA, proizvodeći potom provirusnu DNA. Ovaj mehanizam kopiranja sklon je greškama, što rezultira čestim mutacijama, a time i novim genotipovima HIV-a. Na taj se način olakšava stvaranje različitih oblika virusa koji se mogu oduprijeti kontroli imunološkog sustava domaćina i antiretrovirusnih lijekova. Provirusna DNA potom ulazi u jezgru stanice domaćina i integrira se u DNA domaćina. Cijeli proces ulaska i integracije odvija se pomoću HIV enzima - integraze. Sa svakom staničnom diobom, integrirana provirusna DNA se udvostručuje zajedno s DNA domaćina. Nakon toga, provirusna HIV DNA može se prepisati u HIV RNA i prevesti u HIV proteine, kao što su glikoproteinske ovojnice 41 i 120. Ovi HIV proteini se sastavljaju u HIV virione na unutarnjoj membrani stanice domaćina i pupaju sa površine stanice unutar ovojnice modificirane ljudske stanične membrane. Svaka stanica domaćina može proizvesti tisuće viriona. AIDS je rezultat kontinuirane i dosljedne replikacije HIV-a. Velika brzina replikacije HIV-a i visoka učestalost transkripcijskih pogrešaka pomoću HIV reverzne transkriptaze rezultiraju mnogim mutacijama, povećavajući mogućnost stvaranja sojeva otpornih na imunitet domaćina i lijekove. Klinička slika Na samom početku primarna HIV infekcija može biti asimptomatska ili uzrokovati prolazne nespecifične simptome (akutni retrovirusni sindrom). Akutni retrovirusni sindrom obično počinje unutar 1 do 4 tjedna od infekcije i traje 3-14 dana. Neki od simptoma su groznica, malaksalost, umor, grlobolja, artralgija, generalizirana limfadenopatija i septički meningitis. Ponekad, zbog svoje sličnosti, simptomi mogu podsjećati nadruge bolesti, npr. infektivne mononukleoze ili nespecifičnog virusnog sindroma. ​Nakon što prvi simptomi nestanu, većina pacijenata, čak i bez liječenja, nema simptome ili ima samo nekoliko blagih, povremenih, nespecifičnih simptoma. Simptomi tijekom ovog relativno asimptomatskog razdoblja mogu biti posljedica izravno HIV-a ili oportunističkih infekcija. Najčešći su limfadenopatija, bijeli plakovi zbog oralne kandidijaze, herpes zoster, proljev, umor, vrućica s povremenim znojenjem itd. Asimptomatske, blage do umjerene citopenije (npr. leukopenija, anemija, trombocitopenija) također su česte. Sindrom stečene imunodeficijencije (AIDS) AIDS se definira kao HIV infekcija s jednim ili više od sljedećeg: · Jedna ili više bolesti koje definiraju AIDS · Broj CD4+ T limfocita < 200/mcL · Postotak CD4+ stanica od ≤ 14% od ukupnog broja limfocita Bolesti koje definiraju AIDS uključuju: · Ozbiljne oportunističke infekcije · Određeni karcinomi (npr. Kaposijev sarkom, ne-Hodgkinov limfom ) za koje je predisponirana neispravna stanično posredovana imunost · Neurološka disfunkcija · Sindrom iscrpljivanja Dijagnoza i dijagnostički testovi Otkrivanje antitijela na HIV osjetljivo je i specifično osim tijekom prvih nekoliko tjedana od infekcije. Taj period naziva se "razdoblje prozora" akutne HIV infekcije. Međutim, HIV p24 antigen (osnovni protein virusa) već je prisutan u krvi tijekom većeg dijela tog vremena i može se otkriti analizama. Trenutačno se preporučuje imunotest kombinacije antigen/antitijelo 4. generacije - otkriva antitijela na HIV-1 i HIV-2, kao i p24 HIV antigen. Ukoliko je rezultat testa pozitivan, radi se analiza za razlikovanje HIV-1 i HIV-2 i analiza HIV RNA pomoću ELISA-e ili Western blot-a. Testovi na licu mjesta pomoću krvi ili sline mogu se obaviti brzo i jednostavno, omogućujući testiranje u različitim okruženjima i trenutno izvještavanje pacijenata. Pozitivni rezultati ovih brzih testova trebali bi se potvrditi standardnim krvnim testovima (npr. ELISA sa ili bez Western blota) u zemljama s velikim resursima i ponavljanjem s jednim ili više drugih brzih testova u zemljama s visokim opterećenjem HIV-om. Negativne testove nije potrebno potvrditi. Liječenje Kada govorimo o liječenju HIV infekcija, postoje dvije mogućnosti: kombinacije antiretrovirusnih lijekova (antiretrovirusna terapija [ART], koja se ponekad naziva visoko aktivna ART [HAART] ili kombinirana ART [cART]) i kemoprofilaksa oportunističkih infekcija u bolesnika s visokim rizikom. Liječenje ART-om preporučuje se svim pacijentima, jer se komplikacije povezane s bolešću mogu pojaviti čak i kod neliječenih pacijenata s visokim brojem CD4+ i jer se toksičnost antiretrovirusnih lijekova smanjila kako su razvijeni novi lijekovi. Opća načela antiretrovirusne terapije · Smanjite razinu HIV RNA u plazmi na nemjerljivu (tj. < 20 do 50 kopija/mL) · Vratiti broj CD4 na normalnu razinu (obnova ili rekonstitucija imunološkog sustava) Prevencija Cjepiva protiv HIV-a jako je teško razviti jer površinski proteini HIV-a lako mutiraju, što rezultira ogromnom raznolikošću antigenskih tipova. U ovom trenutku ne postoji učinkovito cjepivo protiv AIDS-a. Mala je vjerojatnost da se HIV-om zarazite nekim nesretnim slučajem na koji niste mogli utjecati, a mnogo veća da infekciju dobijete zbog rizičnog ponašanja. Najvažnije preventivne mjere su: izbjegavanje seksualnih odnosa izvan veze temeljene na uzajamnom povjerenju, pravilna uporaba kondoma, izbjegavanje korištenja droge intravenozno, izbjegavanje seksualnih odnosa u stanju opijenosti alkoholom ili drogama koji smanjuju sposobnost rasuđivanja i povećavaju vjerojatnost neodgovornog spolnog ponašanja, korištenje mjera zaštite i zaštitne opreme (rukavice, naočale, maske i dr.) prilikom rukovanja krvlju, organima ili tjelesnim izlučevinama u profesionalnom doticaju s potencijalno zaraženim osobama i materijalom. Postekspozicijska profilaksa (PEP) Preventivni tretman je indiciran nakon: · Prodorne ozljede koje uključuju krv zaraženu HIV-om (obično ubodi iglom) · Teška izloženost sluznice (oka ili usta) zaraženim tjelesnim tekućinama kao što su sperma, vaginalne tekućine ili druge tjelesne tekućine koje sadrže krv (npr. amnionska tekućina) Cilj je započeti PEP što je prije moguće nakon izlaganja ako je profilaksa opravdana. CDC preporučuje pružanje PEP unutar 24 do 36 sati nakon izlaganja; dulji interval nakon izlaganja zahtijeva savjet stručnjaka. Literatura: 1. Justiz Vaillant AA, Gulick PG. HIV and AIDS Syndrome. 2022 Sep 20. In: StatPearls. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023 Jan–. PMID: 30521281. 2. Deeks SG, Overbaugh J, Phillips A, Buchbinder S. HIV infection. Nat Rev Dis Primers. 2015 Oct 1;1:15035. 3. Maartens G, Celum C, Lewin SR. HIV infection: epidemiology, pathogenesis, treatment, and prevention. Lancet. 2014;384(9939):258-271. 4. https://www.msdmanuals.com/professional/infectious-diseases/human-immunodeficiency-virus-hiv/human-immunodeficiency-virus-hiv-infection

HPV INFEKCIJA I VAKCINACIJA

By Sandra Stanisavljevic • 26 Nov, 2023
Znamo da su danas sve češće polno prenosive bolesti upravo zbog toga što sve više mladih stupa u rane seksualne odnose bez primene zaštite uz minimalnu prosvećenost o mogućim infekcijama. U ovom članku ćemo objasniti šta je HPV infekcija i kako se zaštititi od mogućnosti pojave. HPV ili humani papiloma virus se prenosi seksualnim kontaktom, infekcija nastaje tokom vaginalnog ili analnog seksualnog odnosa. Osoba može dobiti HPV infekciju iako njen partner nema znake ili simptome infekcije, čak i posle više godina od seksualnog kontakta sa inficiranom osobom jer HPV virus osaje latentan u organizmu oko 2 godine. Većina ljudi nije ni svjesna toga da je inficirana nitiznaju da mogu preneti HPVsvom partneru. Znamo da postoji više od 120 tipova HPV od kojih oko 40 mogu uzrokovati genitalne infekcije kod muškaraca i žena. Ovi virusi također mogu dovesti do infekcije sluzokože usta i ždrela. Neki od ovih tipova su i visoko onkogeni pa mogu razviti malignitete kao sto su HPV16 i HPV18. Kao posledica HPV virusa može doći do: - Gentialnih kondiloma (bradavice u predelu genitalija) - Karcinoma cerviksa (grlić materice kod žena) - Orofaringealnog karcinoma (karcinom usne duplje i ždrela) - Karcinoma anusa - Karcinoma vulve i vagine kod žena - Karcinoma penisa kod muškaraca Postavlja se pitanje kako još može da se prenese HPV? Naravno, trudnice, ukoliko su inficirane HPV virusom, mogu infekciju preneti novorodjenčetu prilikom prolaska kroz porodjajni kanal. U tоm slučајu, kod bebe može doći do razvoja rekuretne respiratorne papilomatoze (RRR) , retkog stanja koje se karakteriše pojavom kondiloma u usnoj duplji i ždrelu. Sada da objasnimo šta postižemo imunizacijom i kada je najbolje primeniti vakcinu protiv ovog virusa Vakcinacija je jeftin i efikasan metod za smanjenje rizika od zaraznih bolesti. Po prvi put, dr H. zur Hausen iz Univerziteta u Hajdelbergu u Nemačkoj, 12. februara 1985. otkrio je HPV. Rana prevencija HPV vakcinacijom je siguran i efikasan metod protiv ove bolesti. Tri profilaktičke HPV vakcine s u odobrene za ciljanje visokorizičnih tipova HPV-a i zaštitu protiv poremećaja povezanih sa HPV-om. Ove postojeće vakcine su zasnovane na rekombinantnoj DNK tehnologija i prečišćeni L1 proteini se sklapa da formira prazne ljuske HPV-a. Međutim, terapeutske vakcine se razlikuju od ovih profilaktičke vakcine. Oni su izazvali ćelijski posredovan imunitet protiv transformisanih ćelija, umesto da neutrališu antitela. Druga generacija profilaktičkih HPV vakcina , napravljena od alternativnih virusnih komponenti korišćenjem isplativih proizvodnih strategija, trenutno prolazi kroz klinička istraživanja. Ko i kada treba da primi vakcinu? Naravno, da bi vakcina bila efikasna mora se primiti pre izlaganja HPV-u tj pre stupanja u seksualne odnose. Vakcinu trebaju primiti deca uzrasta od navršenih 9 godina. Tinejdzeri oba pola koji kao deca nisu primili vakcinu mogu da je prime u kasnijem periodu. Osobe ženskog pola mogu da prime vakcinu do 26. godine a muškarci do 21. godine sa tim što muškarci dobijaju kvadrivalentnu vakcinu. Kao i svak a vakcina koja je uvedena kao prevencija odredjenih bolesti i ova vakcina je prošla detaljna dvogodišnja ispitivanja. Za obe HPV vakcine, Gardasil i Cervarix , vrši se neprestano praćenje pojave neželjenih reakcija. U Srbiji, praćenje neželjinih reakcija nakon vakcinacije u nadležnosti je Agencije za lekove i medicinska sredstva Srbije i Instituta za javno zdravlje Srbije. Klinička ispitivanja su pokaala da vakcina pruža skoro 100% zaštitu od prekanceroznih lezija , a kvadrivalentna HPV vakcina i od genitalnih kondiloma izazvanih tipovima kji se nalaze u vakcini. Kada se i zvrši imunizacija može doći do crvenila i otoka na mestu uboda, može se javiti osećaj bola ali su svi ovi simptomi kratkog i prolaznog karaktera. Takodje može se javiti i blaga do umereno povišene temperature koja se kreće u intervalu 37,7-38,8 stepena Celzijusa LITERATU RA https: //z-lib.is/book/hpv-infections https ://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30397675/ http s://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20304221/ Medicinska mikrobiologija, Smilja Kalenić, 2013. Robinsove osnove patologije, V. Kumar, A.K. Abbas, J.C Aster, 2021
Show More
Share by: